31
KALIFORNÍA
KALIFORNÍA
Á afskekktum stað í eyðimörkinni skammt frá Dauðadal í Kaliforníu liggur eitt frægasta tré heims, fallið í valinn. Upp við tréð og allt í kringum það eru munir sem fólk hefur skilið eftir í þakklætisskyni fyrir minningarnar sem það stendur ennþá fyrir, þó að það sé fallið. Til að komast að þessum stað þarf að ganga í nokkrar mínútur frá einmanalegum þjóðvegi yfir sand og eyðimerkurgróður. Ekki eru nema fáein önnur tré á stangli þarna í kring og þau eru flest ósköp ræfilsleg; þetta sem nú liggur endilangt á jörðinni hafði á sínum tíma borið með afgerandi hætti af þeim öllum. Við áttum eftir að heimsækja þetta tré en vissum það ekki þegar við lögðum af stað.
„Hvert langar ykkur helst að fara?“ spurði ég Guðna og Kára rúmri viku eftir andlát Engilbjartar. Ég var sannfærður um að við hefðum gott af því að fara í ferðalag. Það sem vakti fyrir mér var að dreifa huganum. Það var ekki fyrr en eftir heimkomuna að ég áttaði mig á því að ávinningurinn var fyrst og fremst samvera okkar þriggja. Óvænt snerist ferðin líka upp í eins konar fjársjóðsleit á slóðum sem höfðu merkilegar tengingar við okkur Engilbjörtu, sem dýpkaði reynsluna til muna og gerði ferðina enn dýrmætari.
Drengirnir voru sammála um að páskaferðin okkar til Miami Beach í Flórída eftir fermingu Guðna hefði verið sú skemmtilegasta fram til þessa. Þeim fannst ýkta gerviveröldin heillandi: bláu og bleiku neonskiltin á Art Deco-hótelunum meðfram hvítri pálmaströndinni, skrautlegu amerísku kaggarnir sem fóru rólegan rúnt með tónlistina í botni og pumpur í dempurunum sem létu þá skoppa upp og niður, og gamli síðhærði hippinn sem gekk þarna um með gulan snák um hálsinn. Ég útskýrði fyrir þeim að Ocean Drive í Miami Beach, þar sem við höfðum gist í þessari ferð, væri óvenjulega yfirdrifinn staður með fáa sína líka. Ekki væri gefið að við fyndum eitthvað svipað. Mér datt einna helst í hug Las Vegas. Sú borg var að vísu ekki ofarlega á blaði hjá mér en hafði þó þann kost að heimsókn þangað mætti vel tvinna saman við ferð um Kaliforníu.
Tuttugu árum áður hafði ég lagst einbeittur yfir að skipuleggja ímyndaða draumaferð til Kaliforníu sem mögulega yrði aldrei farin en var samt gaman að leggja drög að. Ég hafði lesið þykka ferðahandbók spjaldanna á milli og teiknað upp mögulegar leiðir fyrir hringferð um þetta risastóra ríki með hjálp kortaforrits frá National Geographic, því þetta var fyrir tíma GoogleMaps. Ferðin var því nánast til á lager. Drengirnir tóku vel í hugmyndina þannig að ég dustaði rykið af þessum gömlu vangaveltum og byrjaði að kortleggja leiðina okkar. Beint flug til San Francisco, þaðan niður eftir Big Sur-strandlengjunni og suður til Los Angeles, svo austur til Las Vegas en ekki stystu leið heldur lengri og áhugaverðari, síðan til norðurs í gegnum Dauðadal og alla leið upp til Yosemite-þjóðgarðsins þaðan sem hringnum yrði lokað aftur í San Francisco.
Á GoogleMaps skoðaði ég myndir til að finna áhugaverða áfangastaði meðfram þessari leið. Í Dauðadalnum rakst ég á kunnuglegt örnefni: Zabriskie Point. Uppáhaldshljómsveitin mín, Pink Floyd, gerði tónlist við samnefnda kvikmynd árið 1970. Þangað þyrftum við að fara, þó að ég vissi ekkert meira um staðinn.
Áfram hélt rannsóknin. Skammt frá Yosemite-þjóðgarðinum myndum við eiga leið hjá vatni sem heitir Mono Lake. Þegar ég skoðaði myndir þaðan rak ég upp stór augu. Ég þekkti þennan stað. Við vatnið, og upp úr því, rísa einkennilegar þyrpingar hvassra og kræklóttra turna úr ljósgulum kalksteini. Ég hafði séð þetta milljón sinnum áður því að þessi staður var á póstkorti sem fylgdi með umslagi einnar af mínum eftirlætisplötum, Wish You Were Here með Pink Floyd. Þetta var nánast helgur staður í mínum huga. Hvílík tilviljun að við myndum einmitt eiga leið þar hjá samkvæmt því plani sem ég hafði teiknað upp, og það beint í kjölfarið á Zabriskie Point í Dauðadal, sem líka tengdist hljómsveitinni.
Ég leitaði ráða um fleiri áfangastaði hjá vinum og kunningjum sem höfðu ýmist búið í Kaliforníu eða ferðast þar um. Einn benti mér á að Warner-kvikmyndaverið í Los Angeles væri líklega áhugaverðara fyrir okkur en Universal. Ég skoðaði kort af Warner-svæðinu á GoogleMaps. Eitt af því fyrsta sem ég sá var þessi merking: „Wish You Were Here Album Cover.“ Hvað var nú þetta? Jú, nánari rannsókn leiddi í ljós að myndin framan á umslagi plötunnar var einmitt tekin þarna.
Samhengisins vegna er nauðsynlegt að staldra hér aðeins við samband mitt við Pink Floyd. Ég kynntist hljómsveitinni hjá pabba í kringum 11 eða 12 ára aldurinn, varð algjörlega heillaður og sökkti mér ofan í tónlist þeirra og sögu næstu tuttugu árin eða svo; hlustaði á allt sem ég komst yfir, las ótal viðtöl og bækur, lærði lögin þeirra á gítar, afritaði grafík og myndir í gegnum smjörpappír, krotaði nafn sveitarinnar á allar stílabækur og fór langt með að eyðileggja kassagítarinn minn með því að merja stafina „Pink“ ofan í mjúkan viðinn með gítarnögl. Í Verzló lá ég stundum makindalega í sófanum niðri í nemendakjallara og horfði á Pink Floyd-tónleika þegar ég hefði mögulega frekar átt að vera í tíma. Söng lagið „Wish You Were Here“ í öllum partýjum. Sumarið 1994 fór ég einn á tónleika með sveitinni í Kaupmannahöfn og sendi vini mínum póstkort sem ég skrifaði þegar fyrstu tónarnir í „Wish You Were Here“ byrjuðu að hljóma. Á kortið skrifaði ég aðeins „Em - G“, sem eru fyrstu tveir hljómarnir í laginu. Nokkrum árum seinna gerði ég átta útvarpsþætti fyrir Rás 2 um sögu hljómsveitarinnar.
Með öðrum orðum voru það mikil tíðindi fyrir mig að ferð okkar feðga um Kaliforníu virtist nú óvænt ætla að verða hálfgerð pílagrímsferð Pink Floyd-aðdáandans. Og það voru ekki bara einhverjir handahófskenndir staðir úr sögu hljómsveitarinnar heldur einmitt staðirnir sem voru myndaðir sérstaklega fyrir umslag plötunnar Wish You Were Here. Plötunnar sem fjallar um fjarveru og söknuð.
„How I wish, how I wish you were here.“ Auðvitað hafði þetta verið óformleg yfirskrift ferðar okkar feðga alveg frá því að okkur datt hún í hug. Nú höfðu örlögin, eða tilviljanirnar, undirstrikað þetta svona líka rækilega.
Þokan í San Francisco er alræmd og hún er skæðust á sumrin. Því voru töluverðar líkur á að ferðalagið hæfist með vonbrigðum. Eftir langt flug og fremur stuttan nætursvefn var stefnan sett snemma morguns rakleiðis að brúnni sem kennd er við Gullna hliðið. Þokan leggst helst yfir á morgnana og kvöldin og því var hætt við að þetta yrði sneypuför, líkt og hjá kerlingunni í leikriti Davíðs Stefánssonar, sem hafði ekki erindi sem erfiði við samnefnt hlið fyrr en í fjórðu tilraun. Við vissum að við fengjum bara eitt tækifæri. Tímamismunurinn auðveldaði okkur að fara snemma af stað. Og þvílík sjón sem blasti við okkur við brúna á þessum morgni. Heiður himinn og varla sála á ferli. Rannsóknir mínar höfðu bent til þess að einna best væri að sjá brúna frá tilteknum stað úr suðvestri og það reyndist frábært sjónarhorn. Við höfðum stórkostlegt útsýnið nánast út af fyrir okkur og glöddumst mjög yfir góðri byrjun á ferðinni.
Það fylgir því alltaf töluvert stress og álag að ferðast. Við áttum fjórtán daga ferð fyrir höndum með átta gististöðum. Sumir þeirra á mjög vinsælum ferðamannastöðum á háannatíma þar sem gera má ráð fyrir óheyrilegri umferð, mannmergð og töfum. Ég þóttist til dæmis vita að það væri óðs manns æði að ætla sér að heimsækja Yosemite í júní bara til þess að gera eitthvað, án þess að hafa plan. Á netinu er auðvelt að finna leiðbeiningar um tvo til þrjá staði í Yosemite sem er nauðsynlegt að sjá, nákvæmlega hvernig eigi að komast þangað og hvar eigi að leggja bílnum. Þetta var allt saman tilbúið á korti í símanum. Til að koma í veg fyrir að ferðin leystist upp í stress, óþreyju, deilur, þreytu og vonbrigði var lykilatriði að vera vel undirbúnir.
Þrátt fyrir það kom það tvisvar sinnum fyrir að ég fann hve kveikiþráðurinn var stuttur. Ég hreytti ónotum í flugvallarstarfsmann vegna öryggisráðstafana og seinna í afgreiðslumann í verslun sem misskildi hvernig ég vildi skipta reikningnum á milli mín og strákanna, en þeir höfðu fengið hjá mér smávegis upphæð til að eyða sjálfir. Ég vil meina að þetta sé ekki dæmigerð hegðun fyrir mig og drengjunum fannst þetta leiðinlegt. Eins mikilvægt og það var fyrir okkur feðga að gera eitthvað skemmtilegt saman var þetta áminning um að færast ekki of mikið í fang þegar álagið af sorginni er ennþá með mesta móti. Vera í það minnsta viðbúinn því að orkan til að hafa stjórn á sér getur verið af skornari skammti en venjulega og þröskuldurinn gagnvart því sem okkur kann að misbjóða lægri.
Að öðru leyti gekk ferðin eins og í sögu og fór langt fram úr væntingum okkar. Eftir tvo daga í San Francisco sóttum við bílaleigubílinn, Ford Mustang-blæjubíl, sem við vorum svo heppnir að reyndist vera appelsínugulur á lit, eins og sólsetur í eyðimörk. Fyrsta áning var við risafururnar sem Kalifornía er fræg fyrir, tröllvaxnar og ævafornar, eins og af öðrum heimi. Þaðan til Monterey þar sem við skoðuðum heimsfrægt sædýrasafnið og fallega nágrannabæinn Carmel-By-The-Sea. Við ókum suður með stórkostlegri strandlengjunni við Big Sur, sem margir telja eina fegurstu akstursleið heims, að sjálfsögðu með blæjuna niðri alla leiðina. Skoðuðum Hearst Castle, ævintýralegt heimili blaðaútgefandans William Randolph Hearst (sem var fyrirmyndin að Citizen Kane), þar sem veröndin er skreytt þrjú þúsund ára gömlum styttum frá Egyptalandi, innisundlaugin flísum úr ekta gulli og borðstofan viðarlofti úr fornu evrópsku klaustri og veggteppum sem Louvre-safnið í París á bara eftirmyndir af, ef eitthvað var að marka leiðsögumanninn. Þarna sátu Chaplin, Marx-bræður, Gréta Garbo og fleiri stjörnur þess tíma til borðs og þess má líka geta að Hearst hafði íslenskan þjón sem Ólafur Jóhann Ólafsson skrifaði um í Höll minninganna.
Sumir höfðu sagt mér að Los Angeles væri ofmetin og óþarft að eyða miklum tíma þar, en við feðgar komumst að annarri niðurstöðu og drukkum af áfergju í okkur spennandi andrúmsloft þessarar höfuðborgar vestrænnar menningar á tuttugustu öld. Við gistum í Santa Monica, fórum út á bryggjuna þar, sem er endastöð hinnar goðsagnakenndu Route 66, röltum um fallegu síkin í Venice og samnefnda ströndina þar skammt frá, þar sem Arnold lyfti lóðum á sínum tíma. Ókum síðan í austur í átt að miðborginni eftir endilöngu Wilshere-breiðstræti, þar sem sagt er að bandaríska bílaborgin hafi fæðst, og litum þar inn á magnað bílasafn. Þvældumst aðeins upp í brattar hæðirnar í Beverly Hills í leit að glæsihúsum og útsýni yfir borgina og fundum hvort tveggja. Fengum svo nasasjón af Rodeo Drive, verslunargötu ríka fólksins, áður en við ókum alla leiðina til baka til vesturs eftir Sunset-breiðstræti.
Daginn eftir áttum við bókaða skoðunarferð um Warner-kvikmyndaverið, þar sem aðalmarkmið mitt var að standa á þeim stað þar sem myndin framan á Wish You Were Here var tekin um 45 árum áður. Ég hafði meðferðis kort sem sýndi staðsetninguna og leiðsögumaðurinn sem ók okkur um svæðið var svo vinsamlegur að breyta venjubundinni leið sinni fyrir mig einan svo lítið bar á. Hann bjó til einhvern nýjan fyrirlestur fyrir grunlausan hópinn á meðan ég stökk út og fékk Guðna til að taka mynd af mér á hárréttum stað.
Kvöldið fyrir ökuferðina til Las Vegas athugaði ég betur hvað stæði upp úr á leiðinni sem við höfum valið okkur þangað. Hún var um þriðjungi lengri en stysta leið, sem þykir frekar óspennandi. Við myndum fylgja jaðri Joshua Tree-þjóðgarðsins án þess að fara inn í hann, sveigja svo frá honum til norðurs og aka endilangt í gegnum Mojave National Preserve. Við skipulagningu ferðarinnar hafði mér þótt ansi grátlegt að þurfa að sleppa því að fara inn í Joshua Tree-þjóðgarðinn, því gaman hefði verið að finna svæðið þar sem U2, uppáhaldshljómsveit Engilbjartar, lét taka myndirnar fyrir umslag samnefndrar plötu, The Joshua Tree. En það var ekki hægt að gera allt; Kalifornía er risastór og tími okkar af skornum skammti. Ég var fyrir löngu búinn að afskrifa slíka pílagrímsferð þótt freistandi væri.
Athugun mín benti til að leið okkar til Las Vegas væri nokkuð álitleg. Eyðimörkin sem við færum í gegnum bauð upp á mikla náttúrufegurð og auk þess voru ýmsir áhugaverðir smábæir á leiðinni. En í þessu grúski mínu á hótelinu, síðasta kvöldið okkar í Los Angeles, rakst ég á langa grein um ferðalag U2 um Mojave-eyðimörkina í desember 1986, þar sem þeir leituðu að myndefni fyrir umslag plötunnar. Í ljós kom að þeir höfðu gist á Harmony-hótelinu í bænum Twentynine Palms. Þar myndum við einmitt eiga leið um daginn eftir. Ég las áfram og varð heldur en ekki hissa þegar ég komst að því að myndin framan á plötuumslaginu var tekin við Zabriskie Point í Dauðadal, sem ég var þá þegar búinn að ákveða að við myndum skoða vegna tengingarinnar við Pink Floyd. Ekki nóg með það; myndin af Jósúa-trénu aftan á plötuumslaginu var hreint ekki tekin í Joshua Tree-þjóðgarðinum eins og ég hafði gert ráð fyrir, heldur um 300 kílómetrum norðar, skammt frá Dauðadal, og leið okkar lægi líka fram hjá þeim stað. Táknræna heimsóknin sem ég hafði afskrifað, á slóðir tónlistar sem skipt hafði Engilbjörtu álíka miklu máli og Pink Floyd sjálfan mig, var þannig óvænt komin alveg sjálfkrafa upp í hendurnar á mér.
Næsta morgun fjaraði geysivíðfeðmt þéttbýlið í kringum Los Angeles smám saman út eftir því sem við keyrðum lengra austur á bóginn út í Mojave-eyðimörkina. Við tók andstæða þess, nær alger auðn en óskaplega falleg, mun fallegri en ég hafði þorað að vona. Það var ævintýralegt þegar hin sérkennilegu Jósúa-tré tóku að birtast á báða bóga. Í einfeldni minni hafði ég ímyndað mér að þau væru hvergi sjáanleg nema innan þjóðgarðsins sem við ókum meðfram en auðvitað virða þau engin slík landamæri. Mormónar munu á sínum tíma hafa nefnt þessi tré eftir Jósúa, hægri hönd Móse og arftaka hans, sem samkvæmt Biblíunni leiddi Ísraelsmenn í miklum landvinningum, líkt og þessi tré vísuðu landnemum leiðina vestur á bóginn til fyrirheitna landsins við Kyrrahaf. Nafngiftin er talin tengjast því að mörg þeirra líkjast manni sem lyftir höndum til himins í bæn.
Við fundum Harmony-hótelið í Twentynine Palms og tókum mynd af okkur við skilti hótelsins sem er í bakgrunni á mynd af liðsmönnum U2 á þessum stað. Þaðan tóku aftur við stórkostleg náttúra og víðerni en fáir bæir. Merkilegastur þeirra þótti okkur örbærinn Amboy, sem er eiginlega bara ein gömul bensínstöð og fimm íbúar samkvæmt nýjasta manntali. Bensínstöðin heitir Roy's og er merkt með stóru og tilkomumiklu skilti sem er upprunalegt frá sjötta áratugnum og mjög í þeim gamla stíl. Amboy er við Route 66 og má muna fífil sinn fegurri; þarna var mikil umferð á sínum tíma, áður en nýr þjóðvegur tók við af þeim fornfræga. Saga bæjarins mun þannig hafa verið ein af fyrirmyndunum að bænum Radiator Springs í teiknimyndinni Cars. Sumir gætu líka kannast við bæinn úr gömlu kvikmyndinni The Hitcher. Fullyrt er að Harrison Ford sé fastagestur á Roy's og komi þá iðulega fljúgandi og lendi á gamalli flugbraut skammt frá.
Las Vegas stóð undir væntingum með sinni æðisgengnu gerviveröld sem er út af fyrir sig áhugaverð. Upp úr dvölinni þar stóð framúrskarandi Bítlasýning Cirque du Soleil og mér varð hugsað til mömmu sem elskaði Bítlana.
Sautjándi júní rann upp og Dauðadalur var næstur á dagskrá. Hann stendur undir nafni. Þetta er einn heitasti staður heims og ekki eru mörg ár síðan þarna mældist mesti hiti sem mælst hefur á jörðinni í áreiðanlegri mælingu, sléttar 54 gráður. Lægsti punktur dalsins er næstum 90 metra undir sjávarmáli, sá lægsti í Norður-Ameríku. Úrkoma er sáralítil vegna hárra fjallgarða sem kreista nær allan raka úr loftinu. Ég bjóst ekki við miklu af þessum stað umfram tilbreytingarlitla auðn en landslagið þarna er fjölbreytilegt og fallegt, ekki síst við Zabriskie Point þar sem við áðum og freistuðum þess að taka ljósmynd sem væri sem líkust myndinni framan á The Joshua Tree. Drengjunum fannst hitinn óbærilegur en létu sig þó hafa það fyrir pabba sinn að sitja fyrir á hverri myndinni á fætur annarri. Eftir það ókum við niður í sjálfan dalinn, fram hjá skilti sem á stóð „Sjávarmál“ en þaðan var löng leið ofan í dalsbotninn. Tæpum þrjátíu kílómetrum síðar ókum við fram hjá sams konar skilti á leiðinni upp.
Nú voru um hundrað kílómetrar af óbyggðri eyðimörk í næsta áfangastað okkar, tréð fræga sem prýtt hafði bakhlið plötunnar sem nefnd var eftir því. Ég fann nákvæm hnit um staðsetningu þess á netinu; að öðrum kosti hefði verið ógerningur að finna það. Enn vorum við í hinni geysistóru Mojave-eyðimörk, sem er töluvert stærri en Ísland. Við námum staðar á einmanalegum þjóðveginum og lögðum út í kant. Ég gat næstum heyrt Bono hefja upp raust sína: „High on a desert plane, where the streets have no name,“ – eitt þekktasta lag plötunnar átti vel við hér. Örfá ræfilsleg Jósúa-tré voru þarna á stangli en ekkert í líkingu við þyrpingarnar af tilkomumiklum frændsystkinum þeirra við þjóðgarðinn 300 kílómetrum sunnar. Þetta var greinilega ekki kjörlendi þeirra. Og samhengið rann upp fyrir mér; stórt og glæsilegt tréð hafði orðið fyrir valinu á umslag plötunnar vegna þess að það skar sig úr á þessum stað. Við stigum út úr bílnum og lögðum af stað gangandi yfir sandinn með kortið í símanum. Tréð var 400 metra frá veginum. Við gengum í nokkrar mínútur og reyndum að koma auga á ummerki fram undan. Svo sáum við glampa á eitthvað í sólinni sem reyndust vera gripir sem skildir hafa verið eftir við tréð. Bono var byrjaður að syngja annað lag af plötunni í höfðinu á mér: „I can't live, with or without you.“
Viðeigandi að vera þarna sjálfur orðinn pílagrímur í minningarferðinni um Engilbjörtu, í ljósi þess að við höfðum á margan hátt lagt grundvöll að sambandi okkar og framtíð með því að þjóna pílagrímum.
Tréð er ansi dapurlegt þar sem það liggur á jörðinni og lætur smám saman undan ágangi tímans. Upp við það liggja tveir kassagítarar, simball úr trommusetti, þrjár áltöskur merktar U2 sem við opnuðum ekki, minningabók í lokuðum plastpoka og gestabók í öskju. Við skrifuðum nafn Engilbjartar í gestabókina ásamt stuttri kveðju. Á steyptri plötu á jörðinni er málmskjöldur, líkur legsteini, með lágmynd af trénu og áletrun sem vísar í enn eitt lagið af plötunni: „Have you found what you're looking for?“
Við röltum til baka að bílnum og ókum rúmlega 200 kílómetra í norður að næsta næturstað okkar, skammt frá Mono Lake. Fyrr en varði vorum við komnir með hrikalegan fjallgarð á vinstri hönd og landslagið breyttist undraskjótt úr eyðimörk í svissnesku Alpana. Hæsti tindurinn þarna er Mount Whitney, sem er hæsta fjallið á samfelldu meginlandi Bandaríkjanna, um 4.400 metra hátt. Ekki nema rúmlega 100 kílómetra frá lægsta punkti Norður-Ameríku í Dauðadal. Slíkar eru andstæðurnar á þessu svæði. Fram undan birtust rigningarský og á milli dökkra skúraleiðinganna beint fyrir framan okkur sá ég skýrt og bjart hjartalaga mynstur hanga yfir veginum, eins og það væri að vísa okkur leiðina.
Við gistum í alpaparadís við June Lake og lögðum af stað snemma næsta morgun að Mono Lake sem er skammt frá. Aðkoman að því gefur útsýni yfir allt svæðið. Þegar við nálguðumst og vatnið blasti við fylltist ég hástemmdri eftirvæntingu og lotningu. Fyrir mér var þetta helgistaður. Vettvangur póstkortsins af Wish You Were Here þar sem maður í sundskýlu sést stinga sér lóðréttur ofan í vatnið innan um skrýtna kalksteinsturnana. Engar gárur koma frá manninum og sú staðreynd á að tákna fjarveru hans, í samræmi við þema plötunnar um fjarveru og söknuð. (Fyrirsætan stóð einfaldlega á höndum ofan í vatninu og var víst nokkuð kalt.) Vart var hægt að finna betri stað til að endurspegla fjarveru; Mark Twain kallaði þetta einmanalegasta stað á jarðríki. Fölgular kalksteinsmyndanirnar eru eins og lífvana kórallar og minna að hluta til á form og lit Sagrada Familia-kirkjunnar í Barcelona, sem er sums staðar með grófar og næstum óreiðukenndar línur líkt og storknað hraun eða vax, en yfirnáttúruleg stemningin kallast á við Dimmuborgir. Með póstkortið á lofti og vopnaður leiðbeiningum frá vingjarnlegum landverði gerði ég heiðarlega tilraun til að finna staðinn þar sem myndin var tekin árið 1974. En vatnsborðið hefur annaðhvort hækkað eða lækkað síðan þá (heimildum ber ekki saman) þannig að á endanum gaf ég leitina upp á bátinn. Heimsóknin stóð þó undir væntingum og gott betur.
Síðasti áfangastaður okkar, Yosemite-þjóðgarðurinn, lá handan Sierra Nevada-fjallgarðsins í vestri. Stysta leiðin þangað liggur um Tioga-skarð sem er mjög snjóþungt, en í níu ár af síðustu tíu hafði verið búið að opna það á þessum degi, 18. júní. Nú vildi hins vegar svo illa til að það var enn lokað. Þetta voru vonbrigði því að aðkoman frá Tioga-skarði þykir geysilega falleg. Við neyddumst því til að fara töluvert lengri leið, yfir næsta skarð, og koma síðan að þjóðgarðinum úr vestri. Það var óraunverulegt að aka yfir fjallskarðið með háa snjóskafla á báða bóga svo skömmu eftir steikjandi vítishitann í Dauðadal. Þegar við nálguðumst loks þjóðgarðinn kom sér vel að hafa merkt þrjá bestu útsýnisstaðina fyrirfram á kortið í símanum. Án nokkurs vesens eða vafninga renndum við beina leið inn í útsýnið sem allir sækjast eftir á þessum stórkostlega stað. Því verða seint gerð almennileg skil með orðum. Náttúrufegurð getur verið af ýmsum toga en ég hef hvergi séð hana eins tignarlega og yfirþyrmandi og í Yosemite. Það er næstum því eins og verið sé að gera grín að manni. Málari sem myndi ímynda sér slíkan stað yrði talinn hafa gengið of langt. Skógi vaxinn dalur umlukinn háum klettum. Lygn á sem rennur eftir honum endilöngum, með grösug engi beggja vegna. Þúsund metra hár þverhníptur granítklettur öðrum megin en hinum megin tignarlegur foss sem steypist fram af klettabrún líkt og brúðarslör. Innst í dalnum annar tröllvaxinn granítklettur, fjall öllu heldur, sem gnæfir yfir dalbotninum enn tilkomumeiri en sá fyrri og líkist hvelfingu á dómkirkju en afskorinni, eins og sneitt hafi verið af henni með hnífi þannig að önnur hlið hennar er ávöl en hin þverhnípt. Hvor sínu megin við þetta yfirþyrmandi fyrirbæri tveir stórkostlegir fossar til viðbótar. – Það verður að hafa það ef lesandanum finnst ég ganga of langt þegar ég segi að svona fannst mér Engilbjört bera af öðrum sem ég þekkti.
Ferðin var á enda. Þrátt fyrir allmargar langar dagleiðir og nokkuð stífa dagskrá brá vart öðrum skugga yfir hana en fjarveru Engilbjartar. Óslitin samvera okkar feðga frá morgni til kvölds í hálfan mánuð styrkti okkur mjög. Og minningarnar sem við bjuggum til voru ómetanlegar.
Þegar við skiluðum bílaleigubílnum skammt frá flugvellinum í San Francisco reyndumst við hafa ekið 1.776 mílur, sem er helgasta ártalið í sögu Bandaríkjanna.