10
DAGUR 3
DAGUR 3
Ég skammast mín eiginlega fyrir að viðurkenna það en ég er nokkuð viss um að ég hafi náð að sofa ágætlega nóttina áður en við Kári flugum til Gautaborgar, þó að Engilbjört væri á sömu stundu að leggja af stað í viðkvæman flutning með sjúkraflugi, tengd við hjarta- og lungnavél. Ég held raunar að ég hafi ekki átt svefnlausa nótt í gegnum allt þetta ferli nema fyrstu nóttina eftir að Engilbjört dó. Ég hlýt að velta fyrir mér hvort það sé eðlilegt en þekki þó fólk sem hefur sömu sögu að segja.
Það ber á því sama hjá drengjunum okkar. Í fjölskyldunni hefur oft verið gert grín að viðbrögðum Guðna þegar þau voru nokkur saman frændsystkinin í gúmmíbáti á stóru vatni með pabba og eitt þeirra féll útbyrðis. Enginn tók eftir því nema Guðni, sem þá hefur varla verið tíu ára gamall. Hann sagði stundarhátt en alveg pollrólegur: „Maður fyrir borð.“ Kári var álíka gamall þegar hann varð undir bíl og skarst á háls og hringdi í mig af slysstað án þess að nokkuð í röddinni gæfi til kynna að eitthvað hræðilegt hefði gerst. Kannski erum við feðgar með eitthvað í blóðinu sem veldur því að það rennur varla. Eða finnur sér kannski bara hljóðlátari farveg sem er ekkert endilega betri; krónískur háþrýstingurinn minn kemur upp í hugann. Ég verð þó líka að geta þess að í sumum aðstæðum get ég verið ör og sýnilega stressaður; þegar ég elda er til dæmis stundum eins og himinn og jörð séu að farast.
Klukkan hálfátta um morguninn vorum við Kári komnir um borð í vélina til Stokkhólms. Ég sendi hópnum mynd af okkur í flugvélinni með þessum skilaboðum:
Við erum í neyðarsætum. Ég sagði flugfreyjunni að það væri fínt því við værum mjög neyðarlegir. – Hún hafði aldrei heyrt þennan áður!
Ég er sum sé veikur fyrir fimmaurabröndurum.
Á flugvellinum í Stokkhólmi fékk ég staðfest frá Landspítalanum að Engilbjört væri komin á áfangastað í Gautaborg og allt hefði gengið vel með flutninginn. Ég lét hópinn vita og bætti síðan við, af því að það rann upp fyrir mér að skilaboðin mín fram að þessu hefðu ekki verið nógu skýr:
Ég hef kannski farið aðeins of fínt í að tala um að hún sé sofandi, eins og hún sé bara að leggja sig. En henni er sem sagt haldið sofandi til að henni líði betur, og hún er tengd við hjarta- og lungnavél til að hjartað geti hvílt sig og vonandi komist aftur í réttan gír. – Eins og ég nefndi í gær hefur bjartsýnin um það heldur aukist en hitt, en núna er hún sem sagt við öllu búin í Gautaborg sem er afar gott.
Við Kári lentum í Gautaborg síðdegis. Borgin tók á móti okkur með alíslensku roki og rigningu. Eins og fram kom hér framar höfðum við Engilbjört komið þangað tveimur árum áður til að fara á Coldplay-tónleika með vinahjónum okkar, Ingu og Gesti. Ég man að við vorum sammála um að þó að Gautaborg væri alveg ágæt væri ekki margt þangað að sækja og ólíklegt að við kæmum þangað aftur. En nú vorum við sem sagt komin þangað aftur. Og höfðum bókstaflega allt þangað að sækja.
Fulltrúi Sjúkratrygginga hitti okkur á flugvellinum, ók okkur á Sahlgrenska-sjúkrahúsið og sýndi okkur strax gistiheimili fyrir aðstandendur sem er þar á lóðinni, aðeins fáein skref frá gjörgæslunni. Pétur bróðir hafði pantað fyrir okkur pláss á litlu hóteli í um tuttugu mínútna göngufjarlægð en við þurftum ekki að hugsa okkur lengi um og afpöntuðum það. Gistiheimili sjúkrahússins var gamalt en myndarlegt, rúmgott og opið og mjög heimilislegt og notalegt. Stór sameiginleg setustofa og eldhús og síðan svefngangur, eins og á huggulegu gömlu sveitahóteli, og allt þetta sinnum tveir í tveimur alveg eins álmum sem mætast í miðjunni. Húsið var byggt á sínum tíma af efnuðum foreldrum sjúklings sem blöskraði að engin gisting væri í boði á svæðinu og tóku málin svona rækilega í sínar hendur. Þarna gista langflestir aðstandendur Íslendinga sem leggjast inn á Sahlgrenska. Sjúkratryggingar borga. Ég útskýrði fyrir umsjónarkonunni að við feðgar ættum von á þeim þriðja til okkar eftir tvo daga, hvort hann kæmist fyrir í herberginu okkar. Hún hélt nú það og við fengum ljómandi fínt herbergi með þremur rúmum.
Yfir litla notalega gistiheimilinu gnæfa rauðleitar múrsteinshlaðnar sjúkrahússbyggingar, þyrpingar af fimm til sjö hæða blokkum sem virka hundrað ára gamlar, eins og klipptar út úr gömlu bresku iðnaðarhverfi, með eina langa og massífa fimmtán hæða lengju sem þungamiðju. Sú er einhverra hluta vegna gulleit að framanverðu og sker sig þannig úr og virkar sovésk. Þetta eru ekki beint ógnvekjandi byggingar en yfirgnæfandi og dálítið kuldalegar ef maður veit ekki að inni í þeim er verið að bjarga mannslífum. Sumt þarna virðist mun eldra, til dæmis bogadregna hestakerruhliðið sem er inngangurinn inn á svæðið næst gistiheimilinu og minnir á gamalt virki; á dimmu kvöldi hefði ekki komið mér mikið á óvart að rekast þar á Sherlock Holmes eða litlu stúlkuna með eldspýturnar (þó að snjóinn vantaði). Í andstöðu við þetta gamla eru svo ýmsar nýrri viðbyggingar og tengibyggingar úr stáli og gleri; þar eru mest áberandi nokkrar ógnarlangar yfirbyggðar göngubrýr sem tengja blokkirnar saman, studdar voldugum og nokkuð groddalegum stoðum úr grárri steinsteypu. Seinni tíma hjáveituaðgerð til að bæta flæði sjúklinga og starfsfólks um þetta næststærsta sjúkrahús Evrópu.
Við röltum örstutta leið frá gistiheimilinu yfir í aðalbyggingu sjúkrahússins og tókum lyftu upp á gjörgæsluna. Líklega var hún á fjórðu hæð frekar en fimmtu. Ótrúlegt að ég muni það ekki fyrir víst eftir óteljandi ferðirnar þangað. Raunar var þetta brjóstholsgjörgæslan. Slík er sérhæfingin á sjúkrahúsi með sautján þúsund starfsmenn að þar eru margar gjörgæslur. Engilbjört lá með öðrum orðum á gjörgæsludeild þar sem um tvö hundruð sérfræðingar sinna eingöngu fólki með hjarta- eða lungaveikindi.
Fljótlega eftir að við létum vita af okkur kom læknir til okkar og ræddi við okkur í litlu hvíldarherbergi fyrir aðstandendur. Þrátt fyrir kvíða höfðum við Kári farið bjartsýnir af stað, með þau skilaboð í farteskinu að Gautaborg væri bara varúðarráðstöfun svo að plön B, C og D væru til reiðu ef plan A um að hjartað jafnaði sig sjálfkrafa gengi ekki eftir. Óhætt er að segja að nokkuð hafi dofnað yfir okkur þegar við hittum lækninn.
Hann var grafalvarlegur.
„Hún er mjög veik.“
Ekki vottur af bjartsýni í orðum hans. Og því síður svipnum. Óskaplega þungt yfir honum. Ég reyndi að deila í látbragð hans með tveimur og stappaði stálinu í sjálfan mig með því að giska á að þetta alvörugefna viðmót væri kannski bara „sænska leiðin“.
Hann útskýrði að strax þetta kvöld yrði ráðist í aðgerð til að styðja betur við blóðflæðið um líkamann. Mér fannst hann tala um að græða hjálparpumpu við hjartað en seinna kom í ljós að aðgerðin gekk út á að bæta tenginguna við utanáliggjandi hjarta- og lungnavélina. Ég kann að hafa misskilið hann en hinn möguleikinn er að hætt hafi verið við ígræddu pumpuna af einhverjum ástæðum.
Eftir þetta alvörugefna samtal litum við til Engilbjartar á stofuna.
Hvers vegna man ég ekki eftir því? Það er eiginlega óskiljanlegt en þó dettur mér í hug að skýringin kunni að vera sú að ég hafi haft hugann við Kára. Hans líðan og hans viðbrögð. Ástæðan fyrir að mér kemur þetta í hug er að sterkasta minning mín af því að ganga inn á stofuna til Engilbjartar þessa fyrstu daga er einmitt frá því þegar ég fór þangað í fyrsta sinn einsamall, eftir að drengirnir voru farnir heim til Íslands.
Stofan var stór og björt. Ekki björt af rafljósum heldur af dagsbirtu. Gerólík reynslu minni af gjörgæslunni heima á Íslandi eftir að hafa legið þar sjálfur og eftir að hafa heimsótt Engilbjörtu þar. Sú er fremur lítil og gluggalaus, eða virðist í það minnsta vera gluggalaus. Ósköp eðlilegt fannst mér þá. Lokað og stýrt umhverfi fyrir viðkvæmustu sjúklingana, nema hvað? Gluggar búa til vandamál. Breytilega birtu. Hitamollu þegar sólin skín. Hávaða og mengun að utan, jafnvel sýkla datt mér í hug. En hér mættu manni myndarlegir bjartir gluggar með útsýni út á himininn og trjátoppa á nálægri hæð. Stofan var á stærð við dæmigerða skólastofu, mögulega stærri, og þar voru bara tvö sjúkrarúm þannig að bæði höfðu heljarinnar pláss. Færanlegt tjald á milli þeirra til að tryggja næði. Lítið herbergi á bak við gler fyrir starfsfólkið.
En tækin allt í kringum rúmið hennar, maður lifandi. Vinstra megin öndunarvélin og þar fyrir ofan tölvuskjár með ótal leiðslum sem tengdar voru við Engilbjörtu og mældu helstu lífsmörk. Hægra megin lóðréttur standur með stæðu af einum fimm eða sex sprautum sem hver um sig sat í hólfi og var stjórnað þaðan með tölvustýrðri gjöf. Fyrir framan þessa stæðu var nýrnavélin, því að nýrun störfuðu ekki eðlilega og sennilega alls ekki. Fyrir miðju rúminu til fóta var svo hjarta- og lungnavélin sem tók við blóði, setti í það súrefni og skilaði því aftur til baka; sinnti þannig starfsemi bæði hjartans og lungnanna.
Sennilega hef ég ekki tekið eftir því í þessari fyrstu heimsókn en hjartalínuritið á skjánum vinstra megin, fyrir ofan öndunarvélina, var flatt og frá því komu engin hljóð. Seinna var mér sagt að hjarta Engilbjartar hefði verið hætt að slá þegar hún kom á sjúkrahúsið.
Ég hika við að nota orðalagið „haldið sofandi“. Mér finnst eitthvert leiðindaofbeldi í því, eins og þegar einhverjum er „haldið niðri“ eða „haldið föngnum“. En þetta var staðan, hún svaf.
Hún var friðsæl og sjálfri sér lík þrátt fyrir allt.
Um hálfsex lét ég hópinn vita að við værum komnir á áfangastað, búnir að tala við lækni og sjá Engilbjörtu, nefndi fyrirhugaða aðgerð um kvöldið sem læknirinn hafði sagt mér frá og reyndi að koma stöðunni varfærnislega til skila.
Við erum áfram bjartsýn en þessi veikindi eru auðvitað alvarleg og allir klárir á því.
Fyrir fermingu Kára Freys hef ég verið að skoða ýmis gullkorn frá honum sem ég hef sett á Facebook í gegnum árin, mest frá sirka 5-7 ára aldri.
Eitt var þegar jólafríinu var að ljúka og Engilbjört sagði:
„Jæja strákar, svo er það bara alvara lífsins.“
Kári spurði strax: „Hvað er það?“
- Já, það er nú það.
Við Kári fengum okkur kvöldmat á veitingastað í göngufæri frá spítalanum. Þegar við fórum að sofa höfðum við enn ekkert heyrt um aðgerðina. En sofnuðum samt. Og enn spyr ég mig hvort það sé eðlilegt.